مهدی نصیری:
داشتن سه نسل تئاتری، شاخصه بارز تئاتر بوشهر است
داشتن سه نسل تاتری در چندین دهه است که تئاتر بوشهر را متمایز از سایر استان‌ها کرده است و در واقع توانسته‌اند تئاتری قوی را به لحاظ کمی و کیفی ارائه کنند.
مهدی نصیری، نمایشنامه‌نویس، مدرس دانشگاه و رئیس کانون ملی منتقدان تئاتر ایران است که به‌عنوان یکی از داوران بیست و هفتمین جشنواره تاتر فجر استان بوشهر حضور داشت در ادامه گفتگوی خبرنگار ایران تئاتر از بوشهر را با وی می‌خوانید:
تئاتر بوشهر را چطور ارزیابی می‌کنید؟
از آنجا که من در سال‌های پیشین و در دوره دانشجویی بوشهر بودم و با فعالان حوزه تئاتر و به‌ویژه انجمن سینمای جوان همکاری داشتم، فکر می‌کنم از نظر کمی، گروه‌هایی که در جشنواره‌ها شرکت می‌کردند، دانشجو‌های رشته نمایش و جوانانی که با آنها همکاری می‌کردند و به‌عبارتی در تولید آثار نمایشی موثر بودند، بیشتر بود. پس از آن نیز در گذشته نزدیک، با بچه‌های تئاتر بوشهر در تماس بودم. کلیت ساختار تئاتر کشور از جمله تهران و استان‌هایی که تئاتر را به‌صورت حرفه‌ای دنبال می‌کنند شباهت‌هایی با هم دارند ولی در جزئیات تفاوت‌هایی در آنها دیده می‌شود. سابقه غنی تئاتر بوشهر، یکی از ویژگی‌های مهمی است که از نظر کمی و کیفی آنرا با استان‌هایی که آثار نمایشی تولید می‌کنند، جدا می‌کند
در واقع می‌توان برای تئاتر بوشهر سه نسل را در نظر گرفت: ایرج صغیری که در سطح ملی و کشوری بخشی از تئاتر معاصر و پیش از انقلاب است همچنین کسانی مثل رمضان امیری و... . یک نسل نیز افرادی بودند که پس از نسل اول تئاتر استان بوشهر بسیار قوی کار نمایش را دنبال کردند مثل مظفری و جهانشیر یاراحمدی، رامتین مرادی و... . نسل سوم که همین نسل نو و جدید هستند. این ویژگی تئاتر بوشهر، یعنی داشتن سه نسل تاتری در چندین دهه است که تئاتر بوشهر را متمایز از سایر استان‌ها کرده است و در واقع توانسته‌اند تئاتری قوی را به لحاظ کمی و کیفی ارائه کنند.
اما ویژگی دیگری نیز در این میان وجود دارد که ضعف تئاتر بوشهر محسوب می‌شود. این‌که ارتباط بین این سه نسل به کیفیت مطلوبی تبدیل نشده است. به‌عبارتی حلقه مفقوده‌ایی بین نسل گذشته و نسل جدید تئاتر بوشهر وجود دارد. نسل سوم تاتر بوشهر و گروه‌هایی که در این حوزه در حال حاضر کار می‌کنند، علی‌رقم این‌که دارای تحصیلات و جوان هستند اما پشتوانه تجربی نسل پیشین تئاتر را در تولید آثار خود ندارند.
می‌توان گفت که تئاتر بوشهر تماشاگر، سالن، نیروی جوان، فعال و تحصیلکرده و همچنین نیروهای باتجربه و قوی دارد اما از این ظرفیت‌ها استفاده نکرده و بنابراین نتیجه مطلوبی نمی‌گیرد و استمرار و پیوستگی که از ویژگی‌های تئاتر حرفه‌ای است را ندارد.
با توجه به علاقه نسل جوان به تولید آثار نمایشی مدرن و از طرفی وجود ظرفیت‌های بومی و آیینی و خرده‌فرهنگ‌های موجود در استان بوشهر، این دو مقوله را چگونه می‌توان بر هم منطبق کرد؟
مشکل عمده‌ای که وجود دارد، نوع نگاه به کار مدرن و نو است. وقتی هنرمند در ارتباط با موضوعی دغدغه داشته و ضرورت طرح مساله‌ای را احساس کند برای اجرای آن شیوه‌های مختلفی را در نظر می‌گیرد. شیوه‌های سنتی، کلاسیک و مدرن همراه با ابزارهای آن به همان شکل مورد استفاده قرار می‌گیرد.
همه چیز از متن شروع می‌شود. در برخی از استان‌ها مثل هرمزگان، کزمان و بوشهر آیینها به اندازه‌ای قوی و دارای ظرفیت دراماتیک هستند که نیازی به متون کلاسیک و یا خارجی یا نوشته شده توسط سایر نویسندگان خارج از استان نیست.
یکی از مهم‌ترین نکات، استفاده از همین ظرفیت‌ها در تولید نمایش است و می‌تواند با قدرت در متن گنجانده شود.
علی‌رقم نگاه نسل جوان به جشنواره‌ها و انطباق استاندارد‌های آثار نمایشی تولید‌شده در گروه‌های نمایشی بوشهر بر سلایق داوران جشنواره، چرا در چند سال گذشته موفقیت‌های چشمگیری حاصل نشده است؟
ایراد اصلی و اساسی جشنواره، سیستمی است که به انتخاب آثار منتهی می‌شود. از سوی دیگر کاری که اصیل و بوشهری بوده و برگرفته از فرهنگ غنی منطقه باشد و هنرمند بوشهری با جان و احساس خود از فضا و جغرافیا و فرهنگ بومی خود گرفته باشد به‌شکل جدی تولید نشده است.
این یک مرحله گذار است که در بوشهر در حال رخ‌دادن است. شاید دانشگاه به‌واسطه ژست‌های تئوریک، باعث فاصله‌گرفتن هنرمندان از این هنر اصیل شده باشد. شاید سیستم آموزشی ناکارآند عمل کرده است. اما از سوی دیگر در زمینه تولید متون نمایشی نیز باید فکری جدی کرد. در حوزه تولید متن، نویسندگان باید با انرژی بیشتر فعالیت کنند. تئاتر بوشهر باید به خودکفایی تولیدی و خودبهترآفرینی برسد. در بوشهر باید اجرای تاتر به‌صورت مستمر باشد. چون تمام ظرفیت‌های لازم برای تولید حرفه‌ای و قوی دارد.
استقرار گروه‌های نمایشی چه تاثیری بر روند تولید نمایش توسط گروه‌های شهرستانی دارد؟
تولید تئاتر یک فرآیند است یعنی عناصری مثل سالن‌های اجرا، وجود منابع انسانی کارامد در قالب هنرمندان تحصیلکرده و مکانیزم حمایت متوازن و به‌دور از تبعیض در تولید یک اثر نمایشی موثر است. در تمام دنیا زمانی تئاتر شکل می‌گیرد که گروه تئاتری شکل بگیرد و گروه در طول سال فعالیت مستمری داشته باشد. در این‌صورت است که پس از گذشت سالیان دراز نتایج ایده‌آلی به‌دست می‌آید و می‌توان این نتایج را در شکل و شیوه اجرایی به‌عنوان یک سبک یا یک ایده توسط گروه نمایشی دید.
طرح استقرار گروه‌های نمایشی که از چهار سال پیش آغاز شده به بازوهای اجرایی بیشتری نیاز دارد و باید برای آن چشم‌آنداز روشنی در آینده در نظر گرفته شود. با تاکید بر ضرورت طرح موضوع و نیازسنجی نسبت به آثار نمایشی هنرمندان شهرستانی باید تماشاگر را به دیدن نمایش عادت دهیم و با حضور مستمر تماشاگر در سالن‌های اجرا، گروه‌ها خود به خود شکل خوب، منظم و ویژه‌ای می‌گیرند.
اگر در بوشهر نیز تولیدات تئاتری بتواند به اجرای عموم در بیاید و مخاطب را به‌صورت منظم و مستمر جذب کند، گروه‌های تئاتری نیز به‌صورت منظم، آثار نمایشی به‌سامان و به‌قاعده‌ای تولید می‌کنند و در نتیجه تئاتر نیز درآمدزا خواهد بود.
جشنواره‌ها نباید انگیزه تشکیل گروه‌های نمایشی و تولید اثر باشند و حمایت‌های دولتی نیز به‌تنهایی کمکی به تئاتر نمی‌کند. بخش اصلی کار به‌عهده تولید‌کنندگان آثار نمایشی است. گروهی که ماهیت آن شکل گرفته و فعالیت مستمر دارد باید در طرح استقرار گنجانده شود.
در بوشهر با یک برنامه‌ریزی مدیریتی، آنهم نه مدیریت از بالا به پایین بلکه مشارکتی بین هنرمندان تئاتر و مخاطبان باید شکل بگیرد و تولیدات هنری با حضور و اراده خود هنرمندان به‌صورت مستمر انجام بپذیرد، باعث می‌شود گروه‌های نمنایشی و در نتیجه تئاتر حرفه‌ای شکل بگیرد. باید به‌جایی برسیم که کمپانی‌های تئاتری تولید اثر کنند نه این‌که جشنواره انگیزه تولید تئاتر شود یا با سفارش دولت توسط برخی از هنرمندان و با استفاده از رانت و خاصه‌خواری نمایش تولید شود.
تئاتر باید به دوسویه این جریان وابسته باشد: یکی تولید و دیگری مخاطب و در واقع نگاه مدیریت باید به‌گونه‌ای حذف شود یا آن‌که به‌شکل حمایتی یا سیاست‌گذاری باشد.
یک گروه تئاتری، هویت خود را از تماشاگر می‌گیرد. بنابراین طرح استقرار گروه‌های نمایشی به صورتیکه گفته شد، ضرورت پیدا می‌کند.
خبرنگار: سودابه زیارتی