رضا مختار زاده کارگردان حاضر در جشنواره تئاتر استان بوشهر
معمولاً در آثارم نگاهی خاص به وضعیت زنان دارم
ایران تئاتر-سودابه زیارتی: رضا مختار زاده، کارگردان و نویسندۀ نمایش «فقط کمی مکنارمو باز کردم موهامو ببینه»، در گفتگویی که به بهانه برگزاری جشنوارۀ سی و سوم بوشهر با او انجام دادم، می‌گوید: معمولاً در آثارم نگاهی خاص به وضعیت زنان دارم. نمی‌خواهم بگویم فمینیست هستم چون معتقدم فمینیست ارتباطی با جامعه‌ی ایرانی که هنوز درگیر نیازهای اولیه‌ی خود یعنی خوردن، خوابیدن و دفع کردن است، ندارد؛ اما یکسری مسائل از ورود آریایی‌ها تا به امروز در این مملکت همچنان باقی‌مانده است.
«من فقط کمی مکنارمو باز کردم موهامو ببینه»، یکی از هفت نمایش حاضر در سی و سومین جشنواره تئاتر استانی بوشهر است و در شهر کنگان به روی صحنه می‌رود. این دوره از جشنواره به‌صورت غیرمتمرکز در پنج شهر استان بوشهر برگزار می‌شود. با کارگردان این نمایش به گفت و گو نشسته‌ایم که می‌خوانید:
در مورد نمایشنامه و شکل‌گیری ایده‌ی آن برایمان بگویید؟
نمایشنامه، روایتی چندگانه از وضعیت زنان در جامعه‌ی سنتی است. منظور از جامعه‌ی سنتی، جامعه ایست که هنوز ازلحاظ فکری رشد پیدا نکرده و همچنان درگیر مواردی هستند که در حوزه‌ی عقلانیت مدرن نمی‌گنجند. من معمولاً در آثارم نگاهی خاص به وضعیت زنان دارم. نمی‌خواهم بگویم فمینیست هستم چون معتقدم فمینیست، ارتباطی با جامعه‌ی ایرانی که هنوز درگیر نیازهای اولیه‌ی خود یعنی خوردن، خوابیدن و دفع کردن است ندارد؛ اما یکسری مسائل از ورود آریایی‌ها تا به امروز در این مملکت همچنان باقی‌مانده است؛ به‌ویژه در بحث زنان. به همین منظور و در ادامه‌ی روندی که در کارهایم آن را دنبال می‌کنم سراغ سوژه و سوژه‌هایی رفتم که بتوانم فقط آن را نمایش دهم.
در روند تولید تا ارائه و اجرای نمایش خود در جشنواره با چه چالش‌هایی مواجه بودید؟
من فکر می‌کنم کلمه‌ی چالش برای ما که در جنوب زندگی می‌کنیم، کلمه‌ی بسیار کوچکی است و فرهنگستان زبان پارسی باید کلمه‌ای با عمق معنایی بیشتری به وجود بیاورد تا عمق فاجعه بیشتر نشان داده شود. شما ببینید؛ اقتصاد ویران، کرونای سرکش و گرمای وحشتناک هرکدام به‌تنهایی می‌تواند، نابودکننده‌ی انسان باشد که خداراشکر ما هر سه را باهم داشتیم و هیچ مرگمان نیست هنوز. با همه‌ی این سه مشکل اساسی، حقیقتاً امسال قصد تئاتر کار کردن نداشتم و نمی‌دانم چرا تصمیم گرفتم کار بکنم. چون فکر می‌کنم در ۳۷ سالگی چیزی برای ارائه ندارم، ولی به‌هرحال تئاتر تولید شد.
سطح کیفی جشنواره تئاتر استانی بوشهر را در این دوره و دوره‌های گذشته چگونه ارزیابی می‌کنید؟
من نمی‌دانم وضعیت امسال چگونه است. نمایش‌ها را ندیدم و نمی‌توانم ارزیابی کنم؛ اما از این بابت که بسیاری از نمایشی‌های خوب استان، نمایش کار نمی‌کنند، ناراحتم.
فکر می‌کنید دلیل این مسئله چه چیزی است؟
می‌دانم عمده دلیل همۀ این‌ها، بحث اقتصادی است. حق هم دارند. برای نمایش در این مملکت کسی تره هم خرد نمی‌کند، چه برسد به حمایت.
کیفیت جشنواره به چه چیزهایی بستگی دارد؟
یکی بحث کمک‌هزینه‌ها به گروه‌هاست. امروزه‌روز خرید چهار قوطی رنگ هم هزینه‌ی زیادی دارد چه برسد به ساخت دکور و خرید پارچه. البته یکی از نکات خوبی که از پارسال در برگزاری جشنواره لحاظ شده است، بحث اجرای نمایش هر شهر در شهر خودش است. این مطمئناً کیفیت اجرایی آثار را بالا خواهد برد.
بنابراین شما با برگزاری جشنواره به شکل غیرمتمرکز موافقید؟
ببینید! جشنواره تئاتر استانی درواقع ویترینی از بهترین آثاری است که در استان تولید و اجرا می‌شود و بهترین‌های تئاتر استان در این رویداد، به گرد هم می‌آیند. ولی خود باعث می‌شود که یک نگاه عمومی به این جشنواره وجود داشته باشد؛ اما این‌که این مسئله تا چه حد می‌تواند تأثیرگذار باشد، باید در دوره‌ای دیگر، آن را بررسی کرد و به پرسش و پژوهش گذاشت. به‌هرحال فضای خود جشنواره یک سمت است و کسانی هم که می‌آیند برای شرکت و دیدن جشنواره در سوی دیگر قرار دارند و هر دو، به هم مرتبط هستند. غیرمتمرکز بودن جشنواره شرایط را برای اجرای باکیفیت‌تر تئاتر بیشتر فراهم می‌کند. در دوره‌های گذشته شهرستان‌هایی که از مرکز استان خیلی دور بودند؛ مثل دیر و کنگان، جم و عسلویه، دیلم و گناوه، به خاطر مسیر طولانی، خستگی راه، جابجایی دکور و غیره باعث می‌شد که تأثیر منفی بر کیفیت اثر باقی بماند؛ اما در شرایطی که جشنواره به‌صورت غیرمتمرکز برگزار می‌شود و هر گروهی در شهر خود اثرش را به روی صحنه می‌برد، کیفیت بالاتر می‌رود زیرا آن خستگی‌ها در مسیر طولانی و جابجایی دکور و... جود ندارد. در دوره‌های گذشته که جشنواره به‌صورت متمرکز برگزار می‌شد در ساعات متمادی، وقت کارگردان صرف این مسئله می‌شد که طراحی نور چگونه در آنجا انجام گیرد و نورهایی که در شهر خودش با آن‌ها تمرین کرده است حالا باید در مکان جدید جاسازی شود. این مسئله بسیار زمان‌بر بود و باعث خستگی زیاد و درنتیجه تأثیر منفی بر کیفیت اثر می‌شد. با این تصمیم، استرس و وضعیت فکری و روحی کارگردان و دیگر عوامل همچنین بازیگران در شرایط بهتری قرار می‌گیرد و بر کیفیت ارائه اثر بسیار تأثیرگذار است. درمجموع من با این شیوه کاملاً موافق هستم و امیدوارم در دوره‌های آینده نیز این سیاست ادامه داشته باشد؛ اما در کنار آن باید تمهیداتی اندیشیده شود. به‌عنوان‌مثال سیستمی مثل تلویزیون تئاتر در استان بوشهر راه‌اندازی شود تا نگرانی علاقه‌مندان که هرسال برای دیدن آثار به جشنواره می‌آمدند نیز با این سیستم برگزاری برطرف شود.
آیا برگزاری جشنواره استانی در رونق تئاتر مؤثر است؟
بسیار زیاد. همان‌طور که گفتم، جشنواره تئاتر استانی ویترین بهترین نمایش‌های استان در سال است. مطمئناً حضور در این جشنواره باعث می‌شود، گروه به لحاظ اجرایی کیفیت اثر خود را بالا بیاورد که پیامد آن، جذب مخاطب و علاقه‌مندان بیشتر و درنتیجه رونق تئاتر است.
به نظر شما تیم داوری جشنواره، باید دارای چه ویژگی منحصربه‌فردی باشد؟
داور باید با دانش باشد. حرف از سلیقه‌ای عمل کردن داوران مزخرف‌ترین ترکیب‌بندی است که در تاریخ تئاتر جهان تابه‌حال گفته‌شده. دانش، دقیقاً در مقابل سلیقه قرار می‌گیرد. کسی که سلیقه‌ای عمل می‌کند، مطمئناً دانشی ندارد.
پیشنهاد شما برای برنامه‌هایی که در حاشیه جشنواره ضرورت اجرا دارند، چیست؟
فکر می‌کنم همان جلسات نقد کافی باشد.
