محمد بازدار در گفت‌وگو با ایران تئاتر
ظرفیت تئاتر عربی در حوزه کشورهای خلیج‌فارس مغفول مانده است
محمد بازدار مترجم و کارگردان نمایش «غدرالزمان» معتقد است، هنرمندان تئاتر ایران می‌توانند با زبان عربی مسیر تعامل و دیپلماسی فرهنگی با بسیاری از کشورهای منطقه را ایجاد کنند و چنین فعالیت‌هایی، ابزاری قدرتمند برای معرفی استان بوشهر و ایران است اما این ظرفیت با تمام تاثیری که می‌تواند در منطقه و حوزه کشورهای خلیج‌فارس داشته باشد مغفول مانده است.
در جهان امروز که اندیشه و فرهنگ از مجاری رسانه‌ها به‌راحتی میان ملت‌‌ها و اقوام تبادل می‌شود، تئاتر به‌عنوان مهم‌ترین ابزار هنری در این راستا می‌تواند نقش‌آفرین باشد. استان‌های جنوبی ایران با تنوع قومیتی خاص خود و به ویژه قوم عرب‌زبان، می‌توانند با استفاده از ابزار تئاتر در تبادل ارزش‌های فرهنگی و اندیشه‌ای نقشی مؤثر داشته باشند. مدیران فرهنگی با شناخت عمیق و دقیق در این راستا، می‌توانند از تئاتر به‌عنوان یک پل ارتباطی فرهنگی میان ایران و کشورهای حوزه خلیج‌فارس استفاده کنند و این شکل از دیپلماسی فرهنگی فرصتی است که باید آن‌را مغتنم دانست. باتوجه به اهمیت این مطلب با محمد بازدار کارگردان نمایش عربی غدرالزمان گفتگو کردیم و از اهمیت تئاتر به زبان عربی پرسیدیم. نمایش عربی «غدرالزمان» نوشته رضا مختارزاده با ترجمه و کارگردانی محمد بازدار بودکه با درخشش خود در هفدهمین جشنواره بین المللی تئاتر عربی، نظر بسیاری از مخاطبان را به خود جلب کرد. این نمایش موفق به کسب جوایز متعدد در بخش موسیقی، طراحی لباس و صحنه و جایزه ویژه هیئت داوران به مجموعه بازیگران خود در این جشنواره شد و اجراهای متعددی در خوزستان و جنوب استان بوشهر داشت.
چرا تئاتر عربی؟
زبان عربی گنجینه ادبیاتی عظیمی را به همراه دارد که نباید از آن غافل ماند. ما در استان بوشهر قومیت عرب را داریم که ظرفیت بسیار خوبی برای توسعه فرهنگ جامعه دارند. تئاتر هنری است که کامل نمی‌شود مگر این‌که با مردم رابطه داشته باشد. اگر قرار است تئاتر در سبد فرهنگی خانواده‌ها قرار گیرد و تاثیر‌گذار باشد باید با زبان آن‌ها به گفتگو بنشیند و در نگاه منتقدانه، مسئولیت‌پذیر و روشنفکرانۀ جامعه خویش، آن‌ها را سهیم کند. این ظرفیت با تمام تاثیری که می‌تواند در منطقه و حوزه کشورهای خلیج‌فارس داشته باشد مغفول مانده است. ما به عنوان نمایندگان تئاتر ایران می‌توانیم با زبان عربی مسیر تعامل و دیپلماسی فرهنگی با بسیاری از کشورهای منطقه را ایجاد کنیم. این چنین فعالیت‌هایی یک ابزار قدرت مند برای معرفی استان بوشهر و ایران است.
ترجمه عربی این نمایشنامه با متن اصلی آیا تفاوتی دارد؟
اگرچه دیالوگ‌ها خارج از ترجمه تحت‌اللفظی برگردانده شد ولی بدون شک برگردان ترجمه عربی، اثر سابق نخواهد بود اما در تلاش بودم مفهوم و روح اثر همچنان دست‌نخورده باقی بماند. اصطلاحات در موقعیت مناسب، ترانه‌ها و اشعار عربی در کنار متن، علاوه بر گیرایی و عمق؛ به جذابیت اجرای این اثر افزود به‌گونه‌ای که حدفاصل هر صحنه با خوانش دسته‌جمعی اشعار فولکلور عرب، آن صحنه مرور می‌شد و تثبیت حسی بیشتری را شاهد بودیم، از ویژگی مسرحیه‌های عربی (خروج من النص) یعنی خارج‌شدن از متن در موقعیت‌های مناسب است که بازیگر هرلحظه امکان دارد خارج از متن و در راستای مفهوم اثر دیالوگ‌های جدیدی داشته باشد و غدرالزمان از این امر مستثنی نیست.
قرار است محمد بازدار در این مسیر حرکت کند؟ منظورم کار در حوزه نمایش‌های عربی است.
فکر نمی‌کنم هیچ شاگرد هنروری دوست داشته باشد خودش را نسبت به مسئله‌ای محدود کند درصورتی‌که مسیر متعدد است اما گاهی ضرورت ایجاب می‌کند تا گرفتن نتیجه به این مسیر ادامه بدهیم امیدواریم در آینده‌ای نه‌چندان دور گروه‌های نمایشی عربی متعددی در استان داشته باشیم.
از غدرالزمان بیشتر بگویید؟
نمایش عربی متشکل از بازیگران نوآموز و پیشکسوت است، احمد ملاح کنگانی، عذرا غریب، فهیمه ایازی، محمد کرمی، نجیبه ملاح کنگانی، سعید خیری، علی علیزاده، حسین هلالی، اسرا و سارا کرمی، اسما راستی، زهرا کرمی، خدیجه راستی جمله بازیگران این اثر و رضا بهرامی، عبدالمهیمن بازدار و خلیل زارع نیا، ابراهیم نوروزی، یاسر ملاح کنگانی ازجمله عوامل مؤثر این اثر بودند.
داستان غدرالزمان، فرم اجرا و ویژگی‌های ساختاری آن چگونه بود؟
داستان در زمانه‌ای است که فریب بر واقعیت‌ها پرده می‌پوشاند، غدرالزمان قصه زنی را حکایت می‌کند که عاشقانه در جدالی سخت به دنبال حفظ زندگی معمولی خودش هست تا خانواده و خانه‌اش را حفظ کند. از مردم قطع امید کرده، جادو و هر امر ماورائی چاره‌ساز نیست و تصمیمی فراتر از معمول می‌گیرد. این تئاتر با مضمون اجتماعی فضای کمدی را نیز دنبال می‌کند، موسیقایی زنده یک جو کنسرت تئاتر را برای مخاطب تداعی می‌کند، شکل اثر بینابین نمایش‌های کمدی حاشیه کشورهای خلیج‌فارس و تئاترهای رایج امروزی خودمان است که جذابیت اثر را افزوده است. این نمایش لحظاتی پرخاطره در ذهن مردم استان بوشهر و خوزستان به یادگار گذاشت.
گفتگو از سودابه زیارتی