مقدمه‌ای بر تئاتر سطحه،عرشه، به عنوان یک درام کاربردی
تئاتر سطحه به عنوان یک تئاتر مردمی و کاربردی است که می‌خواهد با مردم و برای مردم باشد. تئاتری که قرار است از تمرکزگرایی، کم‌ثمری و وابستگی تام به نهادها و سازمان‌ها فارغ گردد، تئاتری که قرار است برای زندگی و برای آزادی باشد.
غلامحسین دریانورد: بی‌شک تئاتر سطحه (عرشه) می‌تواند یکی از انواع تئاتر یا درام کاربردی باشد. اصطلاح تئاتر کاربردی در دهه 1990 میلادی رایج شد و مورد توجه قرار گرفت و برای انواع فعالیت‌های نمایشی که عمدتاً خارج از نهادهای عرفی تئاتر اجرا می‌شد، تعریف گردید. تئاتر کاربردی مشخصاً برای سود‌رساندن به افراد، اجتماعات و جوامع منظور شده‌اند. واژه مرکب تئاتر کاربردی تجارب گوناگونی نظیر آموزش با نمایش، تئاتر در حوزه آموزش، تئاتر در حوزه آموزش سلامت، تئاتر برای توسعه، تئاتر در زندان‌ها، تئاتر اجتماعات، تئاتر میراث و تئاتر یادبود را شامل می‌شود (نیکسون1389-18)
تئاتر کاربردی می‌تواند این تعریف‌ها را داشته باشد :
«مداخله، مراوده، توسعه، تفویض اختیار و بیانگری، در حین کار با افراد یا اجتماعات خاص »
دپارتمان نمایش دانشگاه منچستر همین لحن را با تأکید بیشتر بر سیاست‌شناسی مکان و نظم با الزام به تئاتر کابردی در محیط های نامرسوم و اجتماعات حاشیه‌ای منعکس می‌سازد.
در تعریف دیگر می‌خوانیم: تئاتر کاربردی، تئاتر و درام در بسترهای نامرسوم مانند تئاتر در اجتماعات، تئاتر در حوزه تجارت و صنعت، تئاتر در مباحثه و کنش سیاسی و تئاتر برای آموزش و یادگیری مادام العمر است.
در تعریف دیگر تئاتر کاربردی را «بخشی از نظم گسترده تر نمایش در حوزه آموزش به حساب آورده اند و فعالیت آن را در بسترهای تجاری، صنعتی و اجتماعی می‌بیند .
به نقل از هلن نیکسون نویسنده کتاب درام کاربردی این تعریف‌ها یک وجه عام شمول دارد که به بیان دقیق‌تر «آرمان استفاده از هنر نمایش برای بهبود زندگی افراد و ساختن جامعه‌ای بهتر» (نیکسون:1989-19)
خاستگاه تئاتر کاربردی را می‌توان به سه جنبش تئاتر مرتبط دانست :
1- تئاتر سیاسی چپ‌گرا
2- تئاتر و درام در عرصه آموزش
3- تئاتر اجتماعات
تئاتر اجتماعات که گاه از آن به تئاتر عامه مردم نیز یاد می‌کنند به اشکال گوناگون در گوشه‌های مختلف دنیا تبیین و تفسیر شده است. پیوندهای زیادی میان آموزش با تئاتر و تئاتر اصول‌گرا وجود دارد و مشخصه آن مشارکت اعضای یک اجتماع در خلق قطعه های تئاتری است که طنین خاصی برای آن اجتماع دارد. تئاتر اجتماعات میل به تأکید‌نهادن بر نیروهای بالقوه نمایشی در داستان‌های محلی و فردی دارد .
بی شک کارگردانان زیادی در توسعه تئاتر کاربردی کوشیده‌اند که از «آگستو بوآل» می‌تواند به عنوان سرآمد این کارگردانان نام برد. کسی که تئاتر قانونگذار را مطرح کرد و مبتکر یکی از انقلابی‌ترین تجارب فرهنگی-هنری هزاره به نام تئاتر سرکوب‌شدگان بود .
این معلم، پژوهشگر و کارگردان تئاتر با ابداع شیوه‌های ابتکاری خود، تجربه یک‌سویه و سرکوبگرانه تئاتر مرسوم را به چالش کشید و آن را دموکراتیره نمود و تئاتر را به فرصتی همگانی بدل کرد تا شهروندان به‌واسطه آن بتوانند برای تغییر شرایط نامطلوب زندگی و اجتماع خویش راهکارهای مؤثر پیدا کنند .
«آگوستو بوآل» با روش‌های کاربردی خود، «تئاتری بدیل» را به وجود آورده که موجب تکثیر هنر نمایش در جامعه ما می‌شود. اقشار مختلف مردم را جذب این هنر می‌کند و آن را از تمرکزگرایی، کم‌ثمری و وابستگی تام به نهادها و سازمان ها فارغ می‌گرداند .
مردم تئاتر بوآل را در کانادا «تئاتر برای زندگی» در استرالیا «تئاتر برای آزادی» و در ایران «تئاتر شورایی» می‌نامند .
بوآل در بخش سوم کتاب تئاتر قانونگذار، تئاتر مردمی را به چهار رده تقسیم می‌کند. نخستین رده تئاتر مردمی را تئاتر با مردم و برای مردم می‌داند و تئاتر تبلیغاتی، تئاتر آموزش و تئاتر فرهنگی را از انواع این رده می‌شمرد. وی دومین رده تئاتر مردمی را از منظر مردمی اما برای مخاطبین دیگر می‌شمرد و سومین رده تئاتر مردمی را تئاتر عوام‌گرا و از منظری ضد‌مردمی و برای مردم می‌نامد. او چهارمین رده تئاتر مردمی را تئاتر روزنامه‌ای نام میگذارد و ویژگی آن را می‌شمرد که در این مقاله فرصت شرح این نوع تئاترها و نسبتشان با تئاتر کاربردی نیست اما نوع اول تئاتر مردمی که شامل تئاتر تبلیغات، آموزشی و فرهنگی می شود و از نظر بوآل تئاتر با مردم و برای مردم موسوم شده است به تئاتر کاربردی نزدیک تر است .
تئاتر سطحه یا عرشه همان طور که گفتیم می تواند یکی از انواع تئاتر کاربردی به شمار آید. یک نوع تئاتر مردمی که به قول بوآل می‌تواند با مردم و برای مردم اجرا شود . اگرچه تئاتر سطحه با این عنوان پیشینه‌ای در تئاتر ایران نداشته است و نمی‌توان با عنوان تئاتر سطحه و یا عرشه، سندی مکتوب را برای پیشینه این نوع تئاتر ارائه کرد اما می‌توان با اندکی پژوهش و تأمل رگه‌هایی از این نوع تئاتر را در خرده نمایش‌هایی که در مراسم‌های مختلفی هم چون عروسی و ... اجرا میشده است، یافت اما قبل از این که به پیشینه این نوع تئاتر درفرهنگ مردم بخصوص مردم جنوب ایران بپردازیم لازم است نخست تکلیفمان را با تعریف تئاتر سطحه روشن کنیم .
تعریف تئاتر سطحه :
این عنوان از دو کلمه تئاتر و سطحه تشکیل شده است. تئاتر که تعریف متعارفی دارد و آن عبارت است از شاخه‌ای از هنرهای نمایشی که به باز نمودن داستان‌ها در برابر مخاطبان یا تماشاگران می‌پردازد [ویکی پدیا] . البته تعریف‌های دیگری نیز از تئاتر می‌توان ارائه کرد مثل تعریفی که «اریک بتنلی» ارائه می‌دهد و می‌گوید : [تئاتر در ساده ترین حد آن عبارت است از «الف» در نقش «ب» در حالی که «ج» آن را تماشا می‌کند » [هولتن 1389-21]
تئاتر واژه ای یونانی است و در لغت به معنی چیزی که به آن نگاه می‌کنند . به عکس سطحه که واژه‌ای کاملاً محلی و جنوبی است. سطحه در گویش محلی به معنی عرشه است . «سطحه یا عرشه سقف لنج بوده و در آن خن لنج واقع می‌باشد. سطحه بر روی چوب‌های مشای و سواد قرار می‌گیرد. این قسمت به شکلی ساخته می‌شود که خدمه بتوانند بر روی آن رفت و آمد نمایند» [فرزین پور 1387-106]
در ویکی‌پدیا نیز می‌خوانیم :«عرشه سطح یا طبقه‌ای است که روی بدنه کشتی یا شناورهای دیگر را می‌پوشاند . برخی شناورها چند عرشه دارند. عرشه اصلی نقش در استحکام سازه کشتی دارد. گرچه برای انبار‌کردن کالا و ملزومات و حرکت خدمه نیز به کار می‌رود.»
با این تعاریف در می‌یابیم که این نوع تئاتر می‌تواند به نوعی نمایش اطلاق شود که بر روی عرشه و یا سطح شناور، لنج و یا کشتی اجرا می‌شود و اگرچه مقصود نهایی تئاتر سطحه رسیدن به همین نوع تئاتر است اما در اینجا و در این مقدمه تئاتر سطحه کنایه از تئاتری مردمی است که مخاطبان آن ملوانان، ناخدایان، لنج‌داران و خانواده‌های آنان و همچنین کسانی است که از راه دریا از طریق صید و صیادی و از طریق بازرگانی و تجارت و ملوانی کسب معاش می‌کنند. این مردم شامل کسانی نیز می‌شود که به شکل غیر مستقیم از این طریق امرار معاش می‌نمایند مانند: مغازه‌داران و کاسبان و وانت باران و ... که در یک بندر زندگی می‌کنند و راه درآمدشان از طریق دریاست. تئاتر سطحه چنین مخاطبان وسیعی را در بر می‌گیرد که در برخی از بنادر جنوبی کشور تعدادشان بیش از 80% جمعیت شهری است که در آن زندگی می‌کنند.
در تئاتر سطحه باید سعی شود که به ویژگی‌های تئاتر کاربردی نظیر آموزش آگاهی‌بخشی و تفریحی و سرگرمی، تبلیغات و ماهیت فرهنگی آن توجه شود اما قبل از آن‌که به ویژگی‌های تئاتر سطحه و اجرای آن به عنوان یک پیشنهاد بپردازیم، نخست به پیشینه آن نگاه بیندازیم .
پیشینه تئاتر سطحه :
همان طور که گفتیم در تحقیقات کتابخانه‌ای شاید نتوان هیچ ردی از «تئاتر سطحه » به عنوان یک نمایش مستقل و کاربردی به دست آورد. اما کدام یک از ما به عنوان علاقه‌مندان به هنرهای نمایشی نداند که عرشه کشتی و شناورها همیشه مکان و لوکیشن جذابی برای ارائه آثار نمایشی و سینمایی بوده‌اند. نمایشنامه‌ها و آثار سینمایی نظیر : «گوریل پشمالو» نوشته یوجین اونیل، «طوفان» اثر شکسپیر، «رزم‌ناو بوتمکین» اثر سرگئی ایزنیشتاین، «بن هور»، «تایتانیک» و در سینما و تئاتر خودمان «هشتمین سفر سندباد» نوشته بهرام بیضایی، «راه آبی ابریشم»، «کشتی آنجلیکا»، «ناخدا خورشید»، «سفر غریب»، «همسنگار» و ده‌ها اثر دیگر می‌تواند دلیلی بر جذاب‌بودن عرشه لنج، کشتی و شناور برای خلق آثار نمایشی و سینما باشد. سطحه و عرشه‌ای که محل رفت و آمد ناخدا، ملوانان و مسافران اهالی کشتی بوده است و معمولاً نویسندگان و کارگردانان همیشه مسائل و زندگی این قشر از جامعه را دستمایه خلق آثار خود کرده‌اند. سطحه یا عرشه به مثابهه سن همیشه برای ما جذاب بوده است. جایی فراخ و مسطح که با توجه به بزرگی و کوچکی شناور هر گونه فعالیتی را در آن میسر می‌گرداند. در سطحه و عرشه ما شاهد غم، شادی، ترس، اضطراب، وقایع گوناگون، مرگ و میر، تولد و زایش، عشق و شور ورزی، تنفر و کینه، طوفان و وحشت و ... بوده‌ایم و این می‌تواند در آمدی بر هرگونه اثر نمایشی باشد .
شروه، نیمه، جنگنامه خوانی، چاووشی، خیام‌خوانی، ذکر، زار، لیوا، مرثیه‌خوانی، مناجات، متل‌گویی و ... از جمله آئین‌ها و مراسمی بودند که به مناسبت‌های مختلف و در لنج و برروی سطحه اجرا می‌شد. مراسمی که هر کدام جنبه‌های نمایشی ویژه خود دارند که شرح هر کدام از این مراسم‌ها فرصتی دیگر می‌طلبد. اما برای این که به جذابیت‌های سطحه یا عرشه برای ارائه نمایش پی ببریم کافی است نگاهی به مراسم نیمه بیندازیم .
«آوازها و نغماتی که در هنگام کار بر روی لنج و دریا خوانده می‌شود از مهم‌ترین و متنوع‌ترین بخش موسیقی «کار» در بوشهر محسوب می‌گردد. به این نغمه‌ها در بوشهر «نَی مه» می‌گویند . آوازهای دریایی جهت سرگرمی و نیز رفع خستگی و ایجاد هماهنگی در کارهای گروهی خوانده می‌شود .
آوازها و نواهای «نی مه» در تهییج روحیه کارکنان کشتی (جاشو) و تحمل کارهای طاقت‌فرسای دریانوردی بسیار اهمیت دارد. این نغمه‌ها در گذشته از تنوع بیشتری برخوردار بوده‌اند به گونه‌ای که برای هر کدام از فعالیت‌های گروهی مانند افراشتن شراع (بادبان)، لنگر، تور و دیگر ادوات صید، میداف‌زدن (پارو کشیدن) ، بارگیری و تخلیه بار، نغمه ای ویژه خوانده میشده است.» [شریفیان 1385-44]
از نیمه و آئین‌هایی که بر شمردیم می‌توان به عنوان پیشینه تئاتر سطحه نام برد .
تئاتر سطحه ریشه در خاطرات من و مردمی که در جنوب در کنار خلیج فارس نیز زندگی می‌کنند نیز دارد . در سن کودکی و نوجوانی من به خوبی شاهد چندین مراسم عروسی بودم که در آن نمایش‌های کوتاه طنز‌گونه‌ای اجرا می‌شد. نمایش‌هایی که تمام عوامل آن جاشو یا صیاد بودند به خصوص بازیگران که معمولا سن و سالی از آنها گذشته بود و فیزیک بدن آنان اجازه می‌داد که در آن نمایش‌ها نقش خود را ایفا کنند. بی‌شک کارگردان و معرکه‌گردان این نوع نمایش نیز از جنس خود آن بود کسانی که با دریا، ملوان، صیادی و لنج‌داری آشنا بودند و معمولا خاطرات خود را از سفرشان به شیخ نشین‌های خلیج فارس دستمایه این نمایش که فی‌البداهه اجرا می‌شد، قرار می‌دادند. من و کسانی که معمولا مخاطبان و تماشاچیان این نمایش‌ها بودیم سرخوش و خندان غرق در مضامین دیالوگ، حرکات و فضا و مکان نمایش می‌شدیم مکان و فضایی که همه چیزش رنگ و بوی دریا داشت گویی دور سطحه یک لنج نشسته‌ایم و داریم به خاطرات سفر و مشکلات و مسائل این جاشوان گوش می‌دهیم. تئاتری که امکانات صحنه‌اش یا از لنج آمده بود و یا از منزل صیادان دریانوردانی که همسایه و از خویشاوندان صاحب عروسی بودند و وسایلی که عبارت بودند از :
«دوسه» : چوبی است پهن و بلند که یک سر آن روی لنج و سر دیگر آن را به ساحل یا اسکله و یا لنج دیگری می‌گذارند. در واقع دوسه همانند پلی برای تردد و حمل و نقل کالا استفاده می‌شود [فرزین پور 105] .
«دوسه»، صندلی و سکوی تماشاچیان این نمایش بود که در چهار طرف صحنه قرار داشت .
«دکل»: به تیرچه عمودی که وسط لنج قرار گرفته و در گذشته به آن بادبان می‌آویختند دکل گویند. یکی از وظایف دکل نگهداری تعادل لنج است [فرزین پور : 105]
از دکل به عنوان ستون وسط صحنه نمایش استفاده می‌شد تا به وسیله آن «زلّال» را به عنوان سایبان و سقف به روی صحنه بکشاند .
«زلّال»: زلّال سایبان لنج است که از جنس پارچه بود و معمولا بر روی طراز کشیده می‌شود [فرزین پور 106]
«طرازه»: چوب‌های موازی که بر روی گلفه های لنج قرار می‌گیرد و معمولا زلال را بر روی آن می‌کشند طرازه می‌نامند [فرزین پور 107]
از این وسیله برای تیرک افقی اطراف صحنه استفاده می‌شود .
«فرمند» : فرمند یا فرمن تیره چوبی افقی است که بادبان لنج به آن وصل می‌شود . فرمند متصل به دکل بود و جهت نصب سایبان نیز استفاده می‌شود [فرزین پور : 107]
از این چوب نیز به عنوان تیرهای افقی سقط صحنه نمایش استفاده می‌شود .
میداف» : به پاروهای قایق یا لنج میداف گفته می‌شود .
میداف نیز یکی از وسایل صحنه بود که گاهی به شکل حقیقی و گاهی به شکل نمادین و مجازی در این گونه نمایش‌ها استفاده می‌گردید .
«عمار» : همان بند و طناب متصل به لنگر است . از این طناب و بند هم در سایبان صحنه و هم در وسایل استفاده می‌شد .
«تلباس» : در اصل حصیری است به عرض 1 متر و طول 20 متر که در گذشته ملوانان آن را از برگ و چوب درخت خرما می ساختند و روی دُراب چسباندند و بالای آن را به چوب بلندی متصل می‌کردند تا در هنگامی که هوا نامساعد است مانع نفوذ آب دریا به داخل لنج گردد [فرزین پور : 103]
از این وسیله برای فرش و نشستن تماشاچیان و همچنین وسایل صحنه استفاده می‌گردید .
«بندیره»: بندیره چوب بلند و گردی است که در پشت لنج مایل به عقب قرار دارد. در واقع بندیره محلی است که پرچم لنج نصب شده در هنگام شب در بالای آن چراغ تفر روشن می شود .[فرزین پور : 102]
از بندیره به عنوان تیرک‌های افقی سقف صحنه استفاده می‌شود .
«آمرانی» : طنابی برای نگه داشتن بادبان به کار می رفته و معمولا روی سینه لنج بسته می‌شود [فرزین پور : 113]
ازا ین طناب نیز در سقف صحنه و یا جاهای دیگر استفاده می‌شد .
«نی‌باز» : چوب محکمی که برای بستن تور ماهیگیری در کنار ساحل به منظور صید از آن استفاده می‌کنند .
از نی‌باز نیز در سقف صحنه استفاده می شد . معمولا تعداد نی‌بازی که به عنوان تیرک افقی استفاده می شود زیاد بود و با طناب محکم می‌شد .
«سیلک» : نوعی سبد یا زنبیل که به شکل یک کوله پشتی بر شانه ها آویزان می شد و صیادان ماهی خود را در آن قرار می دادند .
سیلک یکی دیگر از وسایل صحنه بود که به شکل حقیقی و مجازی از آن استفاده می گردید .
«شراع» : همان بادبان است و معمولا پارچه و بافتی محکم دارد . از شراع برای سایبان و سقف صحنه استفاده می شد .
«بند کمبال» : نوعی طناب از جنس پوست نخل . از این بند و طناب چه در اجرای نمایش ها و چه در ساخت صحنه نمایش استفاده های گوناگونی می شد .
«تور» : تور ماهیگیری
از تورهای ماهیگیری که انواع مختلفی داشتند معمولا برای تزئین و نمای صحنه استفاده می شد .
«فهریز» : چوبی که جهت حرکت قایق در آب های کم عمق به کار می رود . از این چوب نیز در ساختن سقف و سایبان صحنه استفاده می شد .
«گرگور» : نوعی قفس سیمی برای صید ماهی
از گرگور نیز با توجه به مضمون نمایش ها در وسایل صحنه استفاده می شد .
«تلوار» : نوعی پارچه محکم بیشتر از نوع برزنت که برای پوشش و جلوگیری از بارندگی و شرجی و سایه دادن و گاهی اوقات به عنوان بادبان از آن استفاده می شد . تلوار به عنوان پوشش اصلی سقف و سایبان صحنه استفاده می شد .
اینها قسمتی از وسایلی بودند که با آنها فضایی را برای اجرای مراسم عروسی و اجرای نمایش‌های کوتاه فراهم می‌آوردند. صحنه‌ای میدانی که تماشاچیان در اطراف آن به شکل چهارگوش می‌نشستند و از نمایش‌های کوتاه و یا رقص‌های محلی دواره‌ای که آن هم از جنبه‌های نمایش خالی نبود، اجرای نمایش‌های پهلوانی، تقلید صدا، موسیقی محلی (بندری) و ... بهره‌مند شوند و لذت ببرند .
و البته این فضا و صحنه که از وسایل لنج و صید و صیادی و دریانوردی فراهم می‌شد فقط ویژه مراسم عروسی و نمایش نبود. این وسایل گاه به تکایا و حسینیه‌ها نیز حمل می‌شد تا مراسم محرم و عاشورا در آن برگزار شود فضایی که معمولا برای مراسم سینه‌زنی، سنج و دمام و تعزیه فراهم می‌شد که باز صحنه گردان‌های آن ملوانان، جاشوان و کسانی بودند که چند ماه پیش در خانه‌ای «زلّال» بسته بودند و مراسم جشنی را برپا کرده بودند .
این صحنه و فضا در مراسمی همچون مراسم حج و سفر به عتبات عالیات نیز فراهم می‌شد .
صحنه و فضایی که هرگاه در آن شرکت می‌کردم و غرق در آن می‌شدم گویا بر سطحه لنجی نشسته‌ام و اطراف سراسر آبی است و آب و من مسافری هستم که قرار است به میزبانی ناخدا و ملوانان به سفر رویاها بروم .
تئاتر سطحه ریشه در خاطرات و آئین‌های مردم جنوب ایران نیز دارد که باید به عنوان یک نوع تئاتر کاربردی نگریست و دوباره آن را زنده و پویا کرد.چگونه؟
تئاتر سطحه :
با این مقدمه و تعریف و پیشینه می‌توان تئاتر سطحه را به مثابه یک تئاتر کاربردی نه برای تفنن بلکه به عنوان یک ضرورت معرفی کرد و توسعه داد .
همان طور که گفته شد تئاتر سطحه به عنوان یک تئاتر مردمی و کاربردی است که می‌خواهد با مردم و برای مردم باشد. تئاتری که قرار است از تمرکزگرایی، کم‌ثمری و وابستگی تام به نهادها و سازمان‌ها فارغ گردد.
تئاتری که قرار است برای زندگی و برای آزادی باشد
تئاتری که به قول «آگوستو بوال» با روش‌های کاربردی خود موجب تأثیر هنر نمایش در جامعه شود و اقشار مختلف مردم را جذب این هنر کند .
تئاتری که باید به فرصتی همگانی بدل شود تا شهروندان به خصوص مخاطبان اصلی این تئاتر یعنی ملوانان و ساحل نشینان به واسطه آن بتوانند برای تغییر شرایط نامطلوب زندگی و اجتماعی خویش راهکارهایی مؤثر پیدا کنند .
تئاتری که آرمان استفاده از هنر نمایش را برای بهبود زندگی افراد و ساختن جامعه بهتر می‌داند .
تئاتری که قرار است همچون تئاتر خیابانی به میان مردم راه پیدا کند و ارتباط دوسویه‌ای با آنها ایجاد نماید. یک طرف کنشگران به عنوان بازیگر و کارگردان و عوامل صحنه و طرف دیگر ملوانان و ساحل‌نشینان و چه مکانی بهتر از سطحه لنج و کشتی و که فرش از عرشه چوب است و مسطح است می‌تواند جایی فراغ برای بازی و نمایش شود و ایده‌های بهتر و جذاب‌تر از ایده‌هایی که سرچشمه آن زندگی خود این مردم باشد. مردمی که سر و کارشان با دریاست و با لنج و صیادی. تئاتری که نه تنها مضامین و ایده‌ها و متن نمایشی خود را از زندگی ساحل نشینان بلکه می‌تواند اکسسوار و وسایل صحنه‌اش را نیز همان طور که در پیشینه این تئاتر گفته شد از وسایل کار این مردم بگیرد .
این نوع تئاتر اگرچه مطلوب است در سطحه لنح و کشتی اجرا شود اما همچون سطحه، اسکله، ساحل و حتی میدان‌های نزدیک ساحل و محل تجمع ملوانان و ساحل‌نشینان نیز می‌تواند محل مناسبی برای اجرای تئاتر سطحه باشد به همان گونه که همین ملوانان سطحه تئاتر خود را در خانه ها و مراسم عروسی فراهم می‌آوردند .
تئاتر سطحه می تواند رویکرد تبلیغی، آموزشی و فرهنگی داشته باشد اما در تئاتر با رویکرد تبلیغی می‌توان به اضطراری‌ترین موضوعات مبتلا به مخاطبان خود پرداخت .
در تئاتر با رویکرد آموزشی باید با معضلات عمومی‌تر مخاطبان و ساحل‌نشینان به ویژه ملوانان است متمرکز بود .
در تئاتر با رویکرد فرهنگی باید موضوعاتی را از دید مردم برگزید که برآمده از فرهنگ عامه آن منطقه باشد و نه تنها جنبه‌های سرگرمی آن را در نظر گرفت بلکه این نوع تئاتر باید به تغییر دید و ارتقاء رفتار فرهنگی آن جامعه منجر شود و به آن یک نوع بینش و بصیرت بدهد .
تئاتر سطحه تئاتری است که سرچشمه آن دریاست :
به دریا غلت و با موجش درآویز
حیات جاودان اندر ستیز است
منابع :
نیکسون ، هلن [1389] درام کاربردی ، ترجمه علی ظفر قهرمانی نژاد ، نشر افراز
بوال ، اگوستو [1389] تئاتر قانون گذار ، ترجمه علی ظفر قهرمانی نژاد ، نشر بید گل
هولن ، اورلی [1389] مقدمه ای بر تئاتر ، ترجمه محبوبه مهاجر ، سروش
شریفیان ، محسن [1385] اهل ماتم ، مرکز نشر دیرین
فرزین‌پور ، پرویز [1307] صید و صیادی «فرهنگ بومی بوشهر» ، ستاره جنوب
