برگزاری جشنواره‌ها و تاثیر آن بر بدنه تئاتر

به گزارش تئاتر بوشهر، بیست‌و‌نهمین جشنواره تئاتر استانی بوشهر از روز شنبه کار خود را رسما آغاز کرده و این رویداد هنری تا بیست‌ونهم شهریورماه ادامه خواهد داشت. در این جشنواره 12 نمایش در بخش مسابقه به رقابت می‌پردازند و در پایان نیز داوری خواهند شد.

به همین مناسبت گفتگویی را با هیئت داوران این جشنواره انجام دادیم که مشرح آن را در گزارشهای بعدی منتشر خواهیم کرد اما آنچه در ادامه می‌خوانید، نظر آنها درباره شیوه صحیح برگزاری جشنواره‌ها و تاثیر آن بر بدنه تئاتر است. سهراب سلیمی، علی غلامی و حسین کیانی از جمله هنرمندان بنام این حوزه هستند که در این دوره از جشنواره استانی بوشهر، آثار راه یافته به جشنواره را به قضاوت و داوری خواهند نشست:

سهراب سلیمی: تئاتر را در محزونیت کامل پیش می‌برند

 آن چیزی که من می‌دانم اینست که جشنواره‌ ها از دیرباز جایگاه خود را در تئاتر داشته اند؛ از جشنواره های یونان باستان تا مناطق دیگر دنیا. در تعریف جشنواره می توان گفت که نمونه های بارزیست که درواقع گروه های تئاتری به خلق یک اثر می پردازند. ما در جشنواره ها شاهد نمونه سازی هستیم که این نمونه سازی در پروسه ای در طول سال شکل گرفته است و مورد قضاوت داور، منتقد، تماشاچی و یا هر نوع کارشناس حوزه تئاتر قرار می گیرد. این مسائل در کنار یکدیگر برای اینست که دستاوردهای نو و بدیع را به نمایش بگذارند. اما در ایران این تعریف دستخوش دگرگونی شده و عوض گردیده است. در ایران به گفته برخی از مسئولان و یا حتی همکاران خود ما، متاسفانه در طول سال نیروهای تئاتری که باید خلاق و فعال بوده و آموزش ببیند و تازه های تئاتری را مطالعه و تحلیل کنند، در یک جمود کامل به سر می برند. آن چیزی که تبدیل به دغدغه بی پایه و اساس شده است، کمبود و یا نبود بودجه است .

 

اگر بودجه ها به طور عادلانه و درست هزینه شده و حمایتهای مستقل و غیر مستقل در تئاتر وجود می داشت، ما باید نام ارگانهای مختلفی را زیر بنر تبلیغاتی جشنواره ها می دیدیم نه فقط نام ارشاد را

وقتی مسائل حقوقی و صنفی به طور مشخص تعریف شود، آن زمان است که دیگر هنرمندان ما نباید بیکار بمانند اما می بینیم که اینطور نیست. خب در اینصورت چطور می توان انتظار تاثیر مثبت را داشت. اگرهنرمند در طول سال فعال باشد و نتیجه این فعالیت و اثرگذاری ارتباط خوب با تماشاگر باشد، آنوقت می توانیم بگوییم که خروجی آن، جشنواره مثبت بوده است اما در اینجا کاملا برعکس عمل می کند و شما در طول سال، اکثر نیروهای فعال و خلاق را در خاموشی و یا حداقلِ امکانات می بینید. این وضعیت اصلا زیبا و درست نیست.

 امروز ما داریم از استان بوشهر صحبت می کنیم. یک زمانی، ما از بوشهر یک تئاتر و از منطقه دیگر یک تئاتر دیگر را در لیست جشنواره ها می دیدیم اما امروز شاهد این مساله هستیم که به عنوان مثال، گروههای دیگری از شهرستانهای استان نیز پا به پای بوشهر در جشنواره شرکت می کنند که نشانه بسیار خوبی است و دیر یا زود جایگاه امیدواری خود را پیدا و آشکار می کند؛ حالا ممکن است که امروز در کمیت باشد اما فردا در کیفیت قرار خواهد گرفت؛ حالا نبردی تنگاتنگ در استان وجود دارد که زیرمجموعه آن، همین شهرستانهایی هستند که در تئاتر خود را ارائه می‌کنند. این بدین معناست که ما یک آلترناتیو تربیت نکرده ایم. در واقع طیفی از نیروهای مختلف در گونه های متفاوت تربیت کرده ایم که مثل یک دسته سرباز در حال حرکت هستند. دیر یا زود این سربازها باید خط را بشکنند. یعنی نمی شود که فقط نیرو را تربیت کرد و برای او، جایگاه حقوقی و صنفی خاصی را در نظر نگرفت. حالا با همین نگاه و در حوزه استان بوشهر اگر بخواهیم صحبت کنیم، باید بگویم که اتفاق مبارکی است که ما از جزیره خارگ، دیلم، دیر و... هم نمایشهایی را داریم که در جشنواره شرکت می کنند و اگر به طور اصولی، حقوق مصنّف آنها دیده نشود، آسیبهای زیادی را متحمل خواهند شد؛ گروهی از اینها در مسائل فرهنگی بر ضد خود عمل خواهند کرد در حالیکه تز اصلی جامعه تئاتری فرهنگسازی است و برعکس آن هم می‌تواند اتفاق بیفتد. دغدغه های ما به‌عنوان عضو هیئت مدیره خانه تئاتر که با کمیسیونهای فرهنگی مجلس، وزیر فرهنگ پیشین،وزیر فرهنگ جدید ارتباط تنگاتنگ دارند، همواره این بوده است که دیر یا زود باید جایگاه های اصلی و واقعی برای هنرمندان تعریف شود و برای دستیابی به این مسئله نباید منتظر نشست که فلان مسئول این تعریف را ارائه دهد بلکه باید خودمان به سمت این هدف حرکت کنیم زیرا این حق طبیعی جامعه تئاتر است که بستر و زمینه حق طبیعی خود را فراهم کند و نیازهایش را بگوید.

از طرف دیگر در طول سال در سراسر کشور بیش از 50 جشنواره تئاتری برگزار می‌شود و این بدان معناست که با بوق کردن جشنواره ها می خواهند تئاتر را به نمایش بگذارند نه با جریان سازی مستمر در تئاتر. اگر بودجه ها به طور عادلانه و درست هزینه شده و حمایتهای مستقل و غیر مستقل در تئاتر وجود می داشت، ما باید نام ارگانهای مختلفی را زیر بنر تبلیغاتی جشنواره ها می دیدیم نه فقط نام اداره ارشاد را. جایگاه استانداری، شهرداری، فرمانداری، انرژی اتمی و... کجاست؟ اینها همه بودجه های فرهنگی دارند که باید تجزیه تحلیل کنند که مثلا در بحث فرهنگ محیط زیستی، انرژی اتمی در کجا باید هزینه کند تا بستر فرهنگی مناسب آن فراهم شود. خب یکی از این بسترها، تئاتر است. اگر این اتفاق بیفتد، آن وقت است که می توانیم بگوییم جشنواره‌بازی خوبست اما شرط آن اینست که این مساله در نشانه‌های بارز خود دیده شود. اما اگر جشنواره را تنها در تکثیر ببینیم، من به آن اعتقادی ندارم و این، اتفاقی است که متاسفانه الان دارد اتفاق می‌افتد.

نکته دیگر اینست که ما به سالنهایی وارد می شویم که هرکدام تعریف خاص خود را دارند. مثلا باکس و قاب عکس تعریف خود را دارند اما الان می بینیم که سالن، باکس است اما آن را به قاب عکس تبدیل کرده اند. نمایش بر اساس قاب عکس طراحی می شود ولی در باکس اجرا می شود. برای من این بدین معناست که تماشاچی اندک شده است انگار که فقط یک دید و بازدید تئاتری صورت می گیرد و متاسفانه تئاتر را در محزونیت کامل پیش می‌برند.

حسین کیانی: جشنواره در کشور ما مثل شمعی در باد برگزار می شود

جشنواره زمانی مثمر ثمر است که بتواند به بدنه تئاتر کمک کند. نه اینکه صرفا به عنوان یک فعالیت و رسم سالیانه و یا هزینه‌کرد اجباری که خیلی اوقات هم به همین گونه است، به آن نگاه شود. جشنواره، به این شکلی که در کشور ما برگزار می‌شود، اتفاق نمی افتد. در تمام دنیا، جشنواره‌ها از کارهایی استقبال و آنها را دعوت می‌کنند که در طول سال برای آن زحمت کشیده شده و روی آن کار کرده باشند نه اینکه کارهایی وارد جشنواره شوند که با شتابزدگی و عجله، گذر از ساسنسورها و کمبودهای مالی و به زحمت فراوان توانسته باشند خود را به اجرا در جشنواره برسانند و داوری و قضاوت شوند. در حالیکه ما باید کارهایی را قضاوت کنیم که کم و کیف مواجهه و بازخورد آن نسبت به تماشاچی شناخته شده و کارگردان به ضعف و قوت کار خود آگاه شده باشد ، ضعفها را برطرف و نقاط قوت را تقویت کرده باشد و حالا با تمام توانی که دارد در فستیوال شرکت کند.

به طور طبیعی باید الان شهر پر از جشن باشد، پر از نمایشهای میدانی و خیابانی باشد، پر از موسیقی باشد؛ اتفاقی که در زمان برگزاری فستیوال در کشورهای دیگر اتفاق می افتد

متاسفانه ما در جشنواره ها همیشه با این معضل رو به رو بوده ایم که کارها با شتابزدگی و تنها برای رسیدن به اجرا آمده اند و این مساله لطمه زیادی به آن کار می زند. اینها خطاهایی است که به جشنواره ها در ایران وارد است. ضمن اینکه کمک چندانی به رشد، ضرورت شناخت تئاتر در جامعه نمی کند. مثلا الان جشنواره تئاتر در بوشهر برگزار می شود اما ببینید چقدر در خاموشی و چقدر کم رونق برگزار می شود! به طور طبیعی باید الان شهر پر از جشن باشد، پر از نمایشهای میدانی و خیابانی باشد، پر از موسیقی باشد؛ اتفاقی که در زمان برگزاری فستیوال در کشورهای دیگر اتفاق می افتد. فستیوال مانند شمعی در باد در کشور ما برگزار شده و می‌رود تا سال دیگر و این قصه باز تکرار می‌شود. این مساله با تعریفی که در دنیا از فستیوال می‌شود بسیار تفاوت دارد. به نظر من ادامه این روند نه تنها سودی به حال تئاتر ندارد بلکه کلی هم به آن آسیب می رساند.

علی غلامی: اگر جشنواره طبق اصول استاندارد برگزار شود، تاثیرگذار است

به نظر من در بحث تعداد زیاد جشنواره ها در حالا حاضر بحث، بحثِ بیلان کار است. یعنی هر مسئولی می‌خواهد تعدد جشنواره ها را در کارنامه کاری خود بگنجاند و به این علت هم، بودجه ها به طور اشتباه مصرف می شوند. از طرفی دیگر هم هر کسی با سلیقه خودش، سیاست کاری جشنواره را تعریف می کند. یعنی یک نگاه واحدی وجود ندارد. انگار که فقط باید این بودجه مصرف شود.

هر کسی با سلیقه خودش، سیاست کاری جشنواره را تعریف می کند. یعنی یک نگاه واحدی وجود ندارد. انگار که فقط باید این بودجه مصرف شود

مثلا در جایی جشنواره برگزار می شود و می گویند که گروه ها ظرف یک ماه فرصت دارند که آثار خود را معرفی کنند. خب نتیجه این می شود که فلان گروه، نمایشی را که چند سال پیش خودش یا گروه دیگری اجرا کرده است را به جشنواره می فرستد. یعنی از آنجا که گروه ها حمایت نمی شوند، آنها قصد دارند با آمدن به جشنواره و دریافت حق ورودی و گرفتن جایزه، مشکلات مالی خود را رفع کنند. اگر جشنواره طبق اصول تعریف شده و استاندارد خود برگزار شوند، قطعا تاثیرگذار خواهند بود و می توانند به تئاتر کمک کنند. اما بنده بعید می دانم این اتفاق بیفتد؛ اگر به همین منوال باشد، 40 سال نشده و 40 سال دیگر هم بگذرد، نمی شود.

گفت و گو: سودابه زیارتی

عکس از: محمد عباسی