جستاری بر بازبینی نمایشهای نهمین جشنواره استانی تئاتر طنز تنگستان
هنرمندان ما که سکان هدایت گروههای نمایشی را برای جشنوارهای بنام تئاتر طنز بر عهده میگیرند باید خصوصیات اینگونه جشنواره را بهخوبی آنالیز و به سیاستهای آن واقف باشند برای روشنشدن موضوع در این یادداشت به ۳نکته اساسی که بعضی از کارگردانان محترم به آن توجه کمتری داشتند اشاره میشود:
خداداد رضائی، بازبینی 15 نمایش از شهرهای دیلم، گناوه، جم، کنگان، دیر، خورموج، بوشهر، خارگ و اهرم از شمالیترین شهر استان (دیلم) تا شهر جنوبی استان (جم) نشان از علاقهمندی گسترده هنرمندان استان به نمایشهای طنز است که طبق روال گذشته این بار هم با نهمین جشنواره در شهرستان تنگستان(شهر اهرم) قرار است برگزار گردد. آنچه که در طول بازبینی نمایشها مشهود بود خوشبختانه رویکرد کارگردانان استان به داشتههای خود و یا از نویسندگان بومی استان بهره برده بودند. انتخاب متون بدیع و گاها با گویشهای محلی از خصوصیات کارگردانان این دوره در بازبینی نمایشها بود اما هنرمندان ما که سکان هدایت گروههای نمایشی را برای جشنوارهای بنام تئاتر طنز بر عهده میگیرند باید خصوصیات اینگونه جشنواره را بهخوبی آنالیز و به سیاستهای آن واقف باشند برای روشنشدن موضوع در این یادداشت به 3نکته اساسی که بعضی از کارگردانان محترم به آن توجه کمتری داشتند اشاره میشود:
1) نمایشهای طنز با نمایشهای کمدی گر چه در شوخ طبعی شباهت زیاد با هم دارند اما 2گونه متفاوت از هم هستند. نمایشهای کمدی بیشتر با هجو گره میخورد که به قصد ریشخند و تخریب شخصیت و در واقع نابودی طرف مقابل است. اما در نمایشهای طنز بر پایههای اصلاحطلبانه صورت میگیرد نمایشی چند لایه که سعی در مطرحکردن مشکلات جامعه و یا کاستیهای آنرا بهصورت غیر مستقیم بیان نماید. نمایشنامه طنز یک نوشتار افشاگرایانه با زبان شیرین و به دور از خشونت است. گرچه تماشاگر میخندد اما در پشت این خندهها کوهی از درد را احساس میکند که بهنوعی خود و یا جامعهای که در آن زندگی میکند، گریبانگیر این درد است و به قولی طنز یعنی «گریهکردن قاهقاه و خندیدن آه آه» است. متاسفانه بعضی از کارگردانان ما در این دوره بهجای انتخاب متنهای طنز، کمدیهای هجو را را انتخاب کرده بودند که بیشتر در قالب سرگرمیهای بدون هدف نگارش شده بود.
نویسندگان و کارگردانان طنزپرداز ما نباید بهجای انتقاد از ابزارهای نامتعارف توهین یا واژههای لخت و عریان جهت خندیدن مخاطب خود استفاده نمایند و یا نباید با غرضهای شخصی انتقام بگیریم زیرا اگر توجه بیشتری با جایگاه طنز در جامعه کنیم، میبینیم ابزارهای قویتری هم برای خنداندن وجود دارد. مسیر نمایشهای طنز، خندههای دردآور است نه با چاشنی و یا طعم واژههای لخت و توهین که بخواهیم با این ابزارهای نامتعارف تصورات ذهنی تماشاگر را بهدست بگیریم که در حالت عادی برای انسان شرم و حیاء دارد باید جرات خود در مسیر اصلاحطلبانه که از ابزارهای قوی کارگردانی و نویسندگی در نمایشهای طنز را در جایگاه واقعی خود بهکار گیریم و گرنه بهکار بردن واژههای لخت و توهین، کار هر شخصی میتواند صورت گیرد چه بسا در فضای عمومی جامعه هم منسوخ و بهنوعی بیفرهنگی محسوب میگردد. و باید فضایی مفرح و با هدف برای خانوادهها در این شیوه نمایشی از چاشنی اصلاح با طعم لذت فراهم آوریم. یادمان باشد ما با هنر میخواهیم جامعه را بهسوی اصلاح و سازندگی فرهنگ هدایت کنیم.
در شیوههای اجرایی نمایشهای طنز نباید خود را اسیر سبکگرایانه گنگ و نامفهوم نمائیم تا مخاطب ما فقط به واژهها بخندد، قصه و هدف طعمی شیرینتر از واژهها برای مخاطب دارد او میآید تا یک رویداد را دنبال کند که در ظاهر آن خنده و در پشت خندههای قصهای درد آور را که خود یا جامعهاش قربانی آن شده. طنزهای اجتماعی تا طنزهای موقعیت و دیگر گونههای طنز باید قصهای عامیانه و راحتالحلقوم داشته باشد وگرنه طعم شیرین آن احساس نخواهد شد زیرا مخاطبان ما در اینگونه نمایش خاص نیست.
خداداد رضایی/ داور بازبین نهمین جشنواره تئاتر طنز تنگستان/ دیماه ۱۳۹۵